Ferforje Nedir?

Ferforje'nin en basit tanımı dövülerek işlenmiş demir olarak yapılabilir. Tanımımızı biraz açacak olursak, Ferforje, demirin sıcak yada soğuk olarak işlenmesi sonucu ortaya çıkan süslü, dekoratif demirlerdir. Ferforje demirleri geçmişte insan eliyle işleniyor ve bir sanat olarak kabul görüyordu. Günümüzde halan bu sanatı devam ettiren ustalar olmasına rağmen, Ferforje Demirleri artık modern makinalarda, standart model ve motifler belirlenerek fabrikalarda üretilmekte ve kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır.

Ferforje barındırdığı sanatsal özellikleri nedeniyle her zaman iç ve dış mekanlarda sıklıkla kullanılan, mimarinin önemli ve vazgeçilmez unsurlarından birisi olmuştur.

Ferforje, dış mekânlarda, bahçe avlusu, bina ve avlu kapısı, pencere parmaklığı, balkon korkuluğu, merdiven korkuluğu, oturma takımları gibi pek çok farklı yapı elemanında kullanılmaktadır.

Ferforje iç mekânlarda ise, merdiven korkuluğu, avize, oturma takımı, yatak başlığı, ayna çerçevesi, şamdan gibi çok değişik şekilde metal eşya olarak kullanılmaktadır.

Ferforje sanatının en güzel örnekleri arasında Fransız Tijou'nun 1689 ili ile 1710 yıllarında ingilteredeki eserleri, Poitesin ve flambard tarafından 1738-1749 yıllarında yapılan rouen deki St. Quen kilisesinin parmaklıkları, jeanlamour’un 1750 ile 1758 yılları arasında Nancy'nin Stanislas alanı için yaptığı parmaklıkları, Fransada Petit Trianon’un Compienge şatosunun,(Fayet 1773) Paris askeri okulunun trabzanları, demir parmaklıkları,(Bigonnet1785) adliye sarayının demir parmaklıkları ferforje sanatının baş yapıtları arasındadır.

Bir dönem çok daha ucuz olan dökme demire tercih edilen ferforje iyi bir sanatkar olan Boulanger gibi değerli ustaların ısrarlı çalışmaları mesleği tekrar canlandırdı. XX yy başlarında Emile Robert bitki motifleri ve yapraklardan esinlenerek geliştirdiği tarzı bir çok yapıda ustaca sergiledi. İspanya da Gaudi, İtalya Alessandro Mazzucotelli ve öğrencilerinin (1865-1938) özgün çalışmaları bu alandaki önemli yapıtlar arasındadır.1925 Paris uluslararası sergisi Brantd’ın, Desvallieres’in ,R. Subes in eşsiz çalışmalarına sahne oldu.

Ferforje; Türk mimarisinde ise bir çok eserde kendine has üslup ile  kullanılsa da Rönesans dönemi sanat akımlarından etkilenmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında açılan meslek okullarına yurt dışından davet edilen öğretmenler arasında bulunan Belçikalı Preate Geatano (Pertev usta) yetiştirdiği sanatkarlar ve yaptığı işlerle önemli bir yere sahiptir. Son dönemde ise yetişen pek çok sanatkarın yanı sıra Ali Soku ve Orhan Savaş'ın çalışmaları Türk demircilik sanatında önemli yer teşkil etmektedir.

Kapı, pencere, korkuluk, sundurma gibi elemanlar. Avize, aplik, fener ve lambader, Kameliye, sandalye, masa, sehpa, bank, yatak başı gibi eşyalarda Ferforje sanatının yapısal fonksiyonunun yanı sıra sanatsal ve estetik boyutu da görülmektedir. Örneğin yapısal fonksiyonu dışında estetik fonksiyonu olan bir merdiven korkuluğu, koruyucu fonksiyonu dışında güzel duygular da uyandırmaktadır.Bir bahçe kapısı koruma amacı taşıdığı kadar hane halkının değerlerinin de temsilcisidir. Ferforje sanatında kompozisyon, orantı, simetri, denge, gibi temel prensipler ve ilkeler üzerine kurulmaktadır.

Geleneksel, çağdaş, milli, klasik çizgi taşıyan ferforje sanatı, farklı tasarım çözümlerine ve yeni teknik buluşlara açık bir sanattır. Ancak ferforjenin en yaygın örnekleri art nouveau ve art deco tarzı uygulamalarda görülür. Her bir uygulama, ferforjenin uygulanacağı mekân veya yerin incelenmesiyle başlar. Bu amaçla mekanla ilgili tespitler yapılır ve krokiler çizilir. mekân ve yerin konseptine ve stiline uygun kompozisyon araştırmaları yapılır Neticede uygulanacak olan kapı, pencere, ve korkuluk gibi elemanların ölçüleri alınır. Kompozisyon araştırmalarının sonucunda genel teknik verileri ile birlikte temel ve ayrıntılı taslak çizimler yapılır ve imalata geçilir. Çizimler üzerinden alınan ölçülerle model ve ölçülerin sağlamasını yapmak amacıyla bir taslak çalışması ve modelleme yapılır.

Kesim, büküm, delme, dövme, kıvırma, perçin, kelepçe, kaynak vb işlemler yapıldıktan sonra taşlama, zımpara ve eğeleme yapılarak temizlenir ve boyanır. Boyası yapılan imalat isteniyorsa patinesi veya eskitmesi yapıldıktan sonra bitmiş yada montaja hazır hale gelmiştir.